Voorjaarsconcert
Via Crucis
Franz Liszt
Zondag 2 april 2023
16.30 uur
Sint-Quintinuskathedraal Hasselt

Uitvoerders
Kathedraalkoor Hasselt
Paul Steegmans, orgel
Willy Appermont, piano
Algemene leiding: Ludo Claesen
Kaarten
Voorverkoop: 18,00 euro
Kassa: 20,00 euro
Studenten: 10,00 euro
Omtrent Franz Liszt
Liszt (1811-186) leefde midden in de 19e eeuw, een bewogen tijdvak van revoluties, technische en economische vooruitgang. Een eeuw van sociale onrust, maar ook van grote innerlijke onrust. Dit uitte zich bij kunstenaars in de romantische beweging.
De Hongaars componist en pianist geldt als een van de grootste pianovirtuozen aller tijden. Hij was ook een succesvol en vooraanstaand pianoleraar en daarnaast een groot muziekhervormer en vernieuwer.
Franz Liszt werd op 22 oktober 1811 geboren aan het hof van prins Nicolaas Il Esterházy in Raiding, in het toenmalige koninkrijk Hongarije.
Op zesjarige leeftijd al bleek zijn grote muzikale begaafdheid. Een jaar later kon hij lezen en schrijven, zowel brieven als muziek. Op negenjarige leeftijd gaf hij zijn eerste concert in Sopron, dat een groot succes werd. Kort hierna nam Adam Liszt, die zijn zoon het pianospelen bijbracht, hem mee naar het Esterházy-paleis Eisenstadt, om een tweede concert te organiseren voor prins Nicolaas Il Esterházy. Nog aan het einde van het jaar werd in Pressburg een concert voor Hongaarse edelen georganiseerd. Ook dit concert was een enorm succes.
In Wenen heeft Liszt nog een korte tijd onderricht in compositie gehad van Antonio Salieri.
Een van zijn laatste concerten in Wenen was een solorecital op 13 april 1823 waarvoor Ludwig van Beethoven uitgenodigd werd. Ofschoon hij destijds al stokdoof was, zou Beethoven voor deze gelegenheid een thema hebben gecomponeerd waarop de jonge Franz kon improviseren. Het verhaal gaat dat Beethoven hem na afloop van het concert op het voorhoofd kuste!
In september 1823 verhuisde de familie naar Parijs zodat Liszt daar verder kon studeren. Hij werd echter niet tot het conservatorium in Parijs toegelaten op grond van het feit dat hij buitenlander was. Wel heeft hij buiten het conservatorium om theorieles gekregen. Verder muzikaal onderricht heeft Liszt niet gehad. Als pianist is Liszt daarom ook voor een groot deel autodidact.
Op 28 augustus 1827 overleed zijn vader, aan wie hij zo veel te danken had. Voor de jonge Liszt was dit een enorme klap. Ook zijn mislukte relatie met een van zijn pupillen, Caroline de Saint-Cricq, maakte het er allemaal niet beter op. Al spoedig maakten depressies zich meester van hem. Gelijkertijd begon hij de interesse in de muziek te verliezen. Naast een zenuwinzinking werd hij ernstig ziek, maar hij herstelde hiervan. In deze tijd begon hij zich te verdiepen in literatuur en religie, hetgeen zijn composities in latere tijd diepgaand beďnvloed heeft. Bij het uitbreken van de Franse Revolutie van 1830 ontstond een kentering. Vol overgave stortte Liszt zich weer op de muziek, als was hij door het gebulder van de kanonnen wakker geschud.
Tussen 1830 en 1832 ontmoette hij onder andere Hector Berlioz, Frédéric Chopin en Niccolč Paganini die grote invloed hadden op Liszts leven als musicus. Daarnaast ontmoette hij schrijvers, filosofen en andere intellectuelen, onder wie Victor Hugo.
Van 1833 tot 1844 leefde Liszt samen met schrijfster Marie Catherine Sophie de Flavigny, gravin d'Agoult. Zij schonk hem twee dochters, Blandine en Cosima, en een zoon, Daniël, die op zeer jonge leeftijd overleed.
Dochter Blandine, Liszts eerste kind trouwde later in een vooraanstaand Frans geslacht; dochter Cosima trouwde later met Richard Wagner. Naast liefde bood deze relatie Liszt ook financiële zekerheid en een vaste verblijfplaats. Ook haar vele connecties zullen Liszt bijzonder van pas zijn gekomen. Aan de relatie kwam echter in 1844 een einde, onder andere vanwege zijn vaak langdurige afwezigheid en het openlijk flirten met andere vrouwen.
In Rome ontving Liszt op één dag (30 juli 1865) alle vier de lagere priesterwijdingen. Het is mogelijk dat Pius IX zelf een hand had in een dispensatie. Hij schreef aan zijn moeder dat hij subdiaken wou blijven of misschien diaken wou worden, maar dat hij niet van plan was priester te worden. Het bleef echter bij subdiaken. Hij was daarmee wel clericus geworden. Het verschafte hem de titel van "Abbé".
Tot in de laatste dagen van zijn leven reisde Liszt door Europa. Vlak voor zijn overlijden werd hij, na een zeer succesvolle concerttournee door Engeland en Frankrijk, verkouden, hetgeen spoedig overging in een longontsteking. Hij zou hiervan niet meer herstellen. Na dagen van ernstige ziekte overleed hij op 31juli 1886, in het bijzijn van enkele van zijn pupillen, op 74-jarige leeftijd te Bayreuth. Hij werd daar op 3 augustus begraven.
Omtrent Via Crucis
Via crucis (Die 14 Stationen des Kreuzwegs) is een werk voor gemengd koor, solisten en orgel (dan wel harmonium) of piano. Het werk is gewijd aan de veertien kruiswegstaties. Het is een van de laatste werken van Liszt.
Liszt begon met de compositie van dit werk terwijl hij in het najaar van 1878 in Rome verbleef en hij voltooide het in februari 1879 in Boedapest. Er zijn drie bronnen voor het werk overgeleverd: handschriften van eerste schetsen, die zich in Weimar bevinden, het handschrift van het gehele werk (in Boedapest) en een kopie hiervan (eveneens in Weimar). In de oorspronkelijke versie was orgelbegeleiding voorzien, later voegde Liszt hier een versie met pianobegeleiding aan toe.
Het werk neemt een bijzondere plaats in in het oeuvre van Liszt vooral omdat het een werk is van grote verstilling. Bijzonder is het werk ook omdat het de grenzen van de tot dan toe gangbare tonaliteit opzoekt. Het werk combineert unisono-zang (Staties I en XIV) met Lutheraanse hymnen (Staties IV en XII) en op Bach geďnspireerde koralen (Statie VI), terwijl een deel van de staties bestaat uit solopartijen voor orgel, dan wel piano. Liszt zelf had de bedoeling om het werk in het Colosseum uit te voeren, dan voorzien van harmonium-begeleiding.
Programma
De staties van Via Crucis worden afgewisseld met sfeerliederen
Via Crucis | Inleiding |
Calm me Lord | Margaret Rizza, arr. Ludo Claesen |
Via Crucis | Statie – Jezus wordt ter dood veroordeeld Statie 2 – Jezus moet zijn kruis dragen Statie 3 – Jezus valt met het kruis |
Als moeder | Ludo Claesen |
Via Crucis | Statie 4 – Jezus ontmoet zijn bedroefde moeder Statie 5 – Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis dragen |
Pater noster | Jules Van Nuffel |
Via Crucis | Statie 6 – Veronica droogt Jezus' gezicht Statie 7 – Jezus valt voor de tweede maal |
Ave Maria | Jules Van Nuffel |
Via Crucis | Statie 8 – Een groep vrouwen weent om Jezus |
Miserere mei | Raphaela Aleotti |
Via Crucis | Statie 9 – Jezus valt voor de derde maal Statie 10 – Jezus wordt ontkleed |
Hear my prayer | Ludo Claesen |
Via Crucis | Statie 11 – Jezus wordt aan het kruis geslagen Statie 12 – Jezus sterft aan het kruis Statie 13 – Jezus wordt van het kruis afgenomen |
Abendlied | Josef Rheinberger |
Via Crucis | Statie 14 - Jezus wordt in het graf gelegd |